Krzyże pokutne

Na terenie Rogowa znajdują się dwa krzyże pokutne. Jeden z nich, nazywany „maltańskim”, znajduje się na zewnątrz muru okalającego kościół. Drugi, „łaciński”, bez prawego ramienia, znajduje się przed wejściem na cmentarz. Oba te krzyż mają średniowieczny rodowód. Dostatecznie nie wyjaśniono w jakiej intencji stawiano krzyże. Tradycja mówi, że miejscowości dotknięte zarazą upamiętniały doznaną klęskę losową wznoszeniem kamiennych krzyży.

Są jednak źródła, które podają, że zapoczątkowanie tradycji stawiania krzyży pokutnych można powiązać ze złagodzeniem obowiązującej w średniowieczu zasady prawnej, według której morderstwo karano śmiercią. Prawdopodobnie wprowadzenie nowego prawa nastąpiło w XII wieku. Na początku następnego stulecia staje się ono normą obowiązującą przez kolejne 250 lat. Jego podstawowe założenia to nie skazywanie mordercy (szczególnie osób bogatych) na karę śmierci, lecz zmienienie mu jej na różnego rodzaju świadczenia wobec rodziny zabitej osoby. Zabójca musiał zapłacić za pochówek ciała ofiary i pieniężnie wspierać jego dzieci. Pokrzywdzonej rodzinie obowiązany był zapłacić tzw. główszczyznę, czyli równowartość za głowę zabitego, jaka wówczas obowiązywała. Dochodziły do tego świadczenia na rzecz sądu, kościoła i okolicznej biedoty. Podstawową jednak karą było własnoręczne wykucie kamiennego krzyża i wystawienie go w miejscu wykonania mordu. W zamian rodzina ofiary odstępowała od krwawej zemsty na osobie mordercy.
Na terenie gminy Gorzyce pozostały tylko trzy krzyże pokutne. Szansą dla ich przetrwania może być otoczenie ich ochroną przez lokalną społeczność.

Skorzystano z opracowania pana Piotra Pawlicy umieszczonego w 69 nr gazety „U nas”.Nadesłane od czytelników

Cieszę się, że na rogowskich stronach jest mowa o krzyżach pokutnych. Pisałem pracę magisterską o tych zabytkach. Myślę, że warto jeszcze dodać informację o zasięgu ich występowania. Teren Górnego Śląska stanowi bowiem najbardziej na wschód wysunięty zwarty obszar, na którym można spotkać krzyże pokutne. To świadczy między innymi o przynależności naszej ziemi do zachodnoeuropejskiego kręgu kulturowego. W czasie, kiedy średniowieczna Europa była zjednoczona pod skrzydłami Kościoła i Cesarstwa, my byliśmy w Europie! Krzyże pokutne, pamiątki dawnego prawa, są tego dowodem.

Pozdrawiam ks. Józef Świerczek